Суди ноҳияи Рашт 
ҶАМЪБАСТИИ амалияи судӣ оид ба парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ марбут ба танзими анъана ва ҷашну маросимҳо (моддаи 481 Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон) дар соли 2020
24-уми майи соли 2021 ноҳияи Рашт
Ҷиҳати амалигардонии банди 10-и нақшаи кории суди ноҳияи Рашт дар нимсолаи аввали соли 2021 ҷамъбастии таҷрибаи судии суди ноҳияи Рашт оиди баррасии парвандаҳои маъмурӣ вобаста ба танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар давраи соли 2020 гузаронида шуд.
Ҷамъбастии таҷрибаи судӣ нишон дод, ки судяҳои суди ноҳияи Рашт чунин категорияҳои парвандаҳоро асосан бо риоя намудани талаботи меъёрҳои ҳуқуқи маъмурӣ ва материалӣ дуруст ҳаллу фасл менамоянд. Қабули қарорҳои қонунӣ ва асосноки судӣ барои амалӣ гардонидани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» аз ҳимояи манфиатҳои эҳтимолии мардуми Тоҷикистон, мусоидат барои паст кардани сатҳи камбизоатӣ ва гирифтани пеши роҳи хароҷоти зиёдатӣ, ки ба манфиатҳои иқтисодӣ ва фазои маънавии ҳаёти шаҳрвандон зарари ҷиддӣ ворид менамоянд ва ба тартиботи ҷамъиятӣ ва осудагии одамон мусоидат менамояд.
Ҳамзамон ҷамбасти таҷрибаи судӣ нишон дод, ки дар як қатор ҳолатҳо ҳангоми баррасии парвандаҳои мазкур дар татбиқи қонун ба хатогиҳо роҳ дода мешаванд.
Маълум гардид, ки дар соли сипаригардидаи соли 2020 дар суди ноҳияи Рашт
ҳамагӣ 8- адад парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ вобаста ба вайрон намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» оѓоз гардида, барои моҳиятан баррасӣ намудан ба суд ворид гардидааст.
Тибқи талаботи моддаи 2-и Кодекси мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазифаҳои қонунгузории мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ аз инҳо иборатанд:
– муқаррар кардани тартиби барасмиятдарорӣ ва пешбурди парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ;– ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;
– ҳимояи манфиатҳои қонунии ҷамъият, давлат ва ташкилотҳо, ки аз ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ зарар дидаанд;
– ба ҷавобгарии маъмурӣ кашидани шахси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ содиркарда;
– таъмини баррасии саривақтӣ ва дурусти парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ аз ҷониби суд ва мақомоти ваколатдори давлатӣ (шахсони мансабдор);
– риояи меъёрҳои мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ҳангоми татбиқи қонунгузорӣ оид ба ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ;
– кафолати ҳимояи манфиатҳои қонунии иштирокчиёни мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва шахсони дигар;
– муқаррар кардани тартиби иҷрои қарорҳо оид ба татбиқи ҷазои маъмурӣ ва санадҳо оид ба татбиқи чораҳои таъминкунандаи пешбурди парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ.
Мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ барои таҳкими қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ, пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурӣ, эҳтироми қонун, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, таъмини баррасии одилонаи парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ аз ҷониби суд ва мақомоти ваколатдори давлатӣ (шахсони мансабдор) равона карда шудааст.
Дар моддаи 93-и Кодекси мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон омадааст, ки судя аз ҷумла парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмуриеро, ки дар моддаи 481-и Кодекси мазкур, яъне барои риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо пешбини гардидааст, баррасӣ менамояд.
Аз 8-адад шумораи умумии парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурии вобаста ба танзими анъана ва чашну маросимҳо ба суд воридгардида, 2-адад ба мақомоте, ки протоколро тартиб додааст, бинобар нодуруст тартиб додани протокол ва нодуруст ба расмият даровардани маводҳои дигари парванда ва нопуррагии маводи пешниҳодшуда, ки наметавонад зимни баррасии парванда пурра карда шаванд, баргардонида шудааст.
Ҳамагӣ 6-парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ барои риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо моҳиятан баррасӣ гардидааст, ки доир ба ҳамаи онҳо қарорҳои дахлдор қабул гардида, ҷазо дар намуди ҷарима ба маблаѓи умуми 26680-сомонӣ таъин карда шудааст.
Омўзиши категорияи парвандаҳои маъмурии ҷамъбастии амалияи судӣ нишон медиҳад, ки яке аз сабабҳои содир намудани ҳуқуқвайронкуниҳо аниқтараш риоя нагардидани тартиботи ҷамъиятӣ ва риоя накардани муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо аз ҷониби шаҳрвандон ин аз ҷониби шахсони муттасадӣ, аз ҷумла комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими анъана ва ҷашну маросимҳо суст ба роҳ монда шудани корҳои пешгирикунӣ ва фаҳмонидадиҳӣ мебошад.
Дар натиҷаи баррасии парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ танҳо ба як мақомот баҳри ислоҳи камбудиҳои ҷойдошта, пешниҳод ирсол карда шудааст.
Ҳол он, ки дар баробари ин омўзиши парвандаҳои маъмурӣ нишон медиҳад, ки аз тарафи мақомотҳои дахлдоре, ки салоҳияти оѓоз кардани парвандаи маъмуриро барои риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо доранд, ба як қатор камбудиву норасогиҳо роҳ дода шудааст.
Мувофиқи моддаи 98 КМҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоти корҳои дохилӣ барои баррасии парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва таъини ҷазои маъмурӣ ҳуқуқ надоранд.
Ҳангоми омўзиши парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии №2-61/20 нисбати Фақеров Раҳматулло Ҳокимович дар содир намудани ҳуқуқвайронкунии маъмурии бо моддаи 481-и КҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинигардида маълум карда шуд, ки И/В сардори ШМД-Ҳоит РВКД дар минтақаи Рашт Таѓдиров Ҷ.З. ҳангоми ошкор кардани кирдори зиддиҳуқуқӣ санаи 04.02.2020 сол қарор дар бораи оѓоз кардани парвандаи ҳуқуқвайронкуни қабул карда, муовини аввали Сардори РВКД дар минтақаи Рашт Сулаймонзода Н. тасдиқ карда, санаи 14 феврали соли 2020 бо Қарори прокурори ноҳияи Рашт, қарори оѓози парвандаи мазкур бекор карда шудааст.
Омўзиши парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии №2-175/2020 нисбати Ширинҷонов З. дар содир намудани ҳуқуқвайронкунии маъмурии бо моддаи 481-и КҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинигардида маълум гардид, ки аз ҷониби сармутахассиси оид ба корҳои дини ноҳияи Рашт оид ба корҳои дини назди Ҷамоати деҳоти Қаланак ҳангоми тартиб додани протоколи ҳуқуқвайронкунии маъмури маълумотҳоро дар сатри шоҳидон ва суроѓаи онҳо пура дарҷ накардааст, яъне суроѓаи 2-нафар шоҳид муайян карда нашудааст.
Вобаста ба ин чи тавре ҳангоми омўзиши протоколҳои таҳиягардида муайян карда шуд, ки дар он моддаи қисми махсуси Кодекси мазкур, ки ҷавобгариро барои ин ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ пешбинӣ менамояд, ному насаб ва суроѓаи шоҳидон ба пуррагӣ сабт нагардидааст.
Тибқи талаботи қисми 2 моддаи 79 Кодекси зикргардида ҳангоми тартиб додани протоколи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ба шахси воқеӣ ё намояндаи қонунии шахси ҳуқуқӣ, ки дар ҳаққи онҳо дар бораи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ парванда оѓоз шудааст, инчунин ба дигар иштирокчиёни баррасии парванда ҳуқуқу ўҳдадориҳои тибқи Кодекси мазкур пешбинигардидаи онҳо фаҳмонида, ин ҳама дар протокол сабт карда мешавад.
Вобаста ба ин чӣ тавре муайян карда шуд, ки ба ҳуқуқвайронкунанда ва дигар иштирокчиён ҳуқуқҳояшон, ки дар моддаи 78, 79, 80 ва 81-и КҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон баён гардидаанд, фаҳмонида дода нашудааст. Илова бар ин шахсияти шоҳид ва шахсияти шахсони холис тамоман муайян карда нашудааст.
Ҳамчунин тибқи талаботи Кодекси мазкур ба сифати шоҳиди парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ бояд шахсе пурсида шавад, ки ба ў ҳолатҳои дар парванда баёнёфта маълум бошад.
Масалан: парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии №2-213/2020 нисбати Кишваров М. бо моддаи 481-и КҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон, гарчанде доир ба ҳодисаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии содиршуда шоҳид Муродов М. ҷалб карда шуда бошанд ҳам, онҳо вобаста ба моҳияти кор пурсида нашудаанд. Агар пурсида шуда бошанд, ҳам баёноти онҳо дар маводҳои парвандаи мазкур мавҷуд нест.
Ҳамчунин тибқи талаботи КМҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон шумораи шахсони холис набояд аз ду нафар кам бошад. Тавре дида мешавад, ки талаботи ин меъёри қонун низ аз ҷониби комиссияи мазкур риоя карда нашудааст, яъне ҳангоми тартиб додани протоколи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ танҳо як шахси холис ҷалб карда шудаасту халос. Мисол: парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ нисбати Кишваров М. бо моддаи 481-и КҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки як нафар – Муродов М. ҷалб карда шудааст.
Тибқи талаботи қисми 2 моддаи 80 КМҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ѓайр аз ҳолатҳои пешбининамудаи қисми якуми ҳамин модда шахсони мансабдори мақомоти маҳаллӣ ва марказии иҷроияи ҳокимияти давлатӣ, муассисаҳо, сохторҳои таркибӣ ва мақомоти ҳудудии онҳо, инчунин дигар мақомоти давлатӣ низ мутобиқи вазифаю ўҳдадориҳои назоратии тибқи қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба онҳо вогузоршуда ҳуқуқ доранд, протоколи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ тартиб диҳанд. Дар ин ҳолат мақомот ё шахсони ваколатдори зикргардида протоколи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва дигар маводи замимагардидаи парвандаро дар мўҳлати на дертар аз се рўзи баъди тартиб додани он ба судя, мақомоти ваколатдори давлатӣ (шахси мансабдор) ҳуқуқ доранд парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва таъйни ҷазоҳои маъмурии пешбининамудаи Кодекси мазкурро баррасӣ намоянд, ирсол кунанд.
Муқаррароти қонуни мазкур аз ҷониби Комиссияи доимии танзими анъана ва ҷашну маросимҳои назди мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Рашт ва комиссияҳои доимии танзими анъана ва ҷашну маросимҳои ҷамоатҳои шаҳраку деҳоти ноҳияи Рашт риоя карда нашудааст, яъне баъди тартиб додани протокол мўҳалти муайянеро гузаронида, ба суд ирсол менамоянд.
Илова бар ин аз ҷониби Комиссияи доимии танзими анъана ва ҷашну маросимҳои назди мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Рашт ва комиссияҳои доимии маҳаллии ҷамоатҳои шаҳраку деҳот талаботи моддаи 82 КМҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон, яъне қарори оғоз намудани парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва гузаронидани тафтишоти маъмурӣ аз ҷониби шахси мансабдор, ки тибқи талаботи моддаи 86 Кодекси мазкур барои тартиб додани протокол дар бораи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ваколатдор мебошад, дар шакли таъйинот, аз ҷониби прокурор бошад, дар шакли қарор фавран баъди ошкор гардидани далели содир шудани ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ қабул карда мешавад. Тавре аз парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ дида мешавад, ки Комиссияи доимии танзими анъана ва ҷашну маросимҳои назди мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Рашт ва комиссияҳои доимии маҳаллии ҷамоатҳои шаҳраку деҳот таъинот нею, балки қарор дар бораи оѓоз кардани парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ қабул мекунанд.
Зеро тибқи қисми 2 моддаи 81 КМҲМ Ҷумҳурии Тоҷикистон қарори оғоз намудани парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва гузаронидани тафтишоти маъмурӣ аз ҷониби шахси мансабдор, ки тибқи талаботи моддаи 81 Кодекси мазкур барои тартиб додани протокол дар бораи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ваколатдор мебошад, дар шакли таъйинот фавран баъди ошкор гардидани далели содир шудани ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ қабул карда мешавад.
Бинобар ин қайд кардан зарур аст, ки аз ҷониби мутахассисони комиссияҳои доимии маҳаллии ҷамоатҳои шаҳраку деҳот ва бахши кор бо дини назди мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Рашт ҷиҳати амали намудани қонунҳои амалкунандаи ҷумҳурӣ корро суст ба роҳ мондаанд, ки дар оқибат сокинони ин минтақаҳо даст ба вайрон кардани қоидаҳои муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» задаанд, ки боиси ба ҷавобгарии маъмурӣ кашидани онҳо гардидааст.
Гарчанд амали намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба зиммаи Раёсати танзими аънана ва ҷашну маросимҳои Кумитаи кор бо дини назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоxикистон, бахши кор бо дини назди мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Рашт ва комиссияҳои доимии маҳалли оид ба танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар ҷамоатҳои шаҳраку деҳоти ноҳияи Рашт гузошта шуда бошанд ҳам, дар асл пешгирӣ аз қонуншиканиҳо вазифаи ҳар як фарди ҷомеъа ва маҳз вазифаи раисони ҷамоатҳои шаҳраку деҳот ва раисони маҳаллаҳо мебошад.
Ҳолатҳои номбаршударо ба инобат гирифта, ҷамъбастиро ба охир расонида дар асоси талаботи моддаи Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба хулоса омадем, ки:
- Ҷамбастии мазкур дар маҷлиси фаврӣ дар байни судяҳо ва кормандони дастгоҳи суди ноҳияи Рашт мавриди муҳокима қарор дода шавад.
- Диққати судяҳо, инчунин кормандони дастгоҳи суд ҷиҳати саривақт, пурра ва бо сифати баланд таҳия намудани қарорҳо, протоколҳои маҷлиси судӣ, таъмин намудани иҷроиш ҷалб карда шавад.
- Бо мақсади бартараф намудани камбудиҳои ҷойдошта ба унвони роҳбарони комиссияҳои доимии маҳаллии ҷамоатҳои шаҳраку деҳот ва бахши кор бо дини назди мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Рашт ҷихати ҷалб намудани диққати онҳо оиди бартараф намудани сабабу шароитҳое, ки боиси содиршавии ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ гаштаанд ва инчунин андешидани чораҳои зарури баҳри бартараф намудани камбудиҳои зикршуда, пешниҳодҳо ирсол карда шаванд.
Раиси суди ноҳияи Рашт Баротзода Ҳусейн Наҷот